Διαβάσαμε: Ατίμωση του J.M. Coetzee

Η «Ατίμωση», είναι ένα βιβλίο αριστούργημα του Νομπελίστα, το 2003, Τζον Μάξγουελ Κουτσί (09.02.1940 έως …). Είναι το βιβλίο εκείνο που του έδωσε και το δεύτερο βραβείο Booker το 1999 που γράφτηκε, κατά την περίοδο των κοινωνικών αναταραχών και των πολιτικών αλλαγών στη Νότια Αφρική, μετά την αποτίναξη του απαρτχάιντ στις  30.06.1991.

Αυτό το μυθιστόρημα είναι η μετάβαση από το παρελθόν στο παρόν, η μετάβαση από το καθεστώς του απαρτχάιντ στη δημοκρατία.

Ο Κουτσί μας παρουσιάζει έναν γοητευτικό διανοούμενο, χωρισμένο πενηντάρη, καθηγητή της Πολυτεχνικής Σχολής στο Κέιπ Τάουν, που τρέφει  αγάπη για την γυναίκα, αλλά και πάθος για την ποίηση και ιδιαίτερα για τον Μπάιρον. Θα συνάψει ερωτική σχέση με μια φοιτήτριά του, παρά τη θέλησή της, προτάσσοντας την εξουσία του. Εκείνη όμως τον καταγγέλλει και χάνει μαζί με την αξιοπρέπειά του και τη δουλειά του. Η ατίμωση έρχεται γρήγορα.

Μοναδική πλέον διέξοδός είναι η ομοφυλόφιλη κόρη του, που ζει πλέον μόνη, σε ένα αγρόκτημα στο Δυτικό Ακρωτήρι, της Νότιας Αφρικής. Εκεί προσπαθώντας να κατανοήσει, αλλά και να καλλιεργήσει τη μοναδική σχέση που του έχει απομείνει, θα γίνει μάρτυρας ενός εξευτελισμού που θα τον συντρίψει. Η κόρη του βιάζεται από τρεις μαύρους, δυο άντρες κι ένα αγόρι, μέσα στο σπίτι της δίπλα του κι εκείνος είναι ανήμπορος να τη βοηθήσει. Θα καταστρέψουν τα φυτώριά της, θα θανατώσουν τα ζώα της κι εκείνον θα τον ραντίσουν με οινόπνευμα και θ’ αποπειραθούν να τον κάψουν. Η ατίμωση της κόρης του συνεχίζεται όταν εκείνη επιλέγει να κρατήσει τον καρπό του βιασμού της. Φοβάται κι άλλες επιθέσεις και έτσι νιώθει περισσότερη ασφάλεια; Επιζητεί μια  συμφιλίωση λευκής και μαύρης φυλής, με ειρήνη, χωρίς διακρίσεις και ρατσισμό; Νιώθει καθήκον της, υποχρέωση της, να ξεπληρώσει αυτή τις κακουργηματικές πράξεις των λευκών; Νιώθει ότι η φυλή της τους το χρωστάει; Σκληρή απόφαση!

Είναι ολοφάνερο όμως ότι κι οι δυο τους βίωσαν βάναυσα, την κακοποίηση της λευκής Νότιας Αφρικής από την μαύρη, η οποία είναι πολύ θυμωμένη και γι’ αυτό επιζητεί εκδίκηση. Η αδικία κι η καταπίεση γεννούν αναπόφευκτα τη βία, όπως έχουμε διδαχθεί κι από την ιστορία.

Το 1999 που δημοσιεύτηκε η «Ατίμωση», η εγκληματικότητα, η διαφθορά και η ανεργία στην Νότιο Αφρική κάλπαζαν. Το AIDS θέριζε και οι επιθέσεις που δέχονταν οι λευκοί, που ήταν μόνο το 10% του πληθυσμού, μέρα με τη μέρα πολλαπλασιάζονταν. Χρειάζεται ακόμα χρόνος, μέχρι και σήμερα, για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις μιας αρμονικής συμβίωσης μαύρων και λευκών. Η βούληση του Κουτσί ήταν να καταγράψει μυθιστορηματικά την τόσο περίπλοκη κατάσταση της χώρας του και να καταγράψει μια σύγχρονη ανάλυση της αποικιοκρατίας.

Ολοζώντανα περνούν από μπροστά μας η Νότια Αφρική, η μαύρη κι η λευκή φυλή, η ιστορία του απαρτχάιντ κι η εποχή μετά, αλλά και η θέση των γυναικών, η εξουσία των ισχυρών και η κυριαρχία των αρσενικών.

Λιτός, λυρικός, κινηματογραφικός, αιχμηρός και συναισθηματικός ο λογοτεχνικός λόγος του Κουτσί, ξεδιπλώνει αριστουργηματικά έναν κόσμο που δεν γνωρίζουμε καλά στη Δύση, αποδεικνύοντας ακόμη μια φορά πως η λογοτεχνία είναι το καλύτερο παράθυρο προς τον κόσμο, αλλά και ένας δρόμος για να ανακαλύψουμε και τον δικό μας εσώτερο εαυτό.